از اوایل تابستان سال ۱۳۹۸ طرح کنترل آلودگی هوا در پایتخت اجرا میشود که دانستن جزئیات آن برای دارندگان خودروی شخصی ضروری است. مهمترین نکته دربارهی طرح جدید این است دیگر محدودهای به نام طرح زوج یا فرد وجود ندارد و همه چیز با نام «کنترل آلودگی هوا» شناخته میشود. به غیر از تغییر نام، قوانین این طرح هم تغییرهایی کردهاند و تنها چیزی که در مورد آن ثابت باقی مانده، محدودهی طرح است؛ یعنی محدوده طرح کنترل آلودگی هوا همان محدوده زوج یا فرد است.
طرح کنترل آلودگی هوا چه تفاوتهایی با طرح قبلی دارد؟
سوالی که ممکن است برایتان پیش بیاید این است که چرا طرح قبلی تغییر کرد و یک طرح جدید به جای آن آمد؟ به گفته مسئولان شهر تهران، طرح قبلی که به طرح زوج و فرد هم معروف بود، اشکالاتی داشت و در برخی از موارد راه برای دور زدن آن وجود داشت. مثلا افراد زیادی بودند که یک خودرو با پلاک زوج داشتند و خودروی دیگری با پلاک فرد. این افراد به این شکل میتوانستند در تمام طول هفته به صورت رایگان وارد طرح زوج یا فرد شوند. یکسان نبودن تعداد روزهای زوج و فرد عامل دیگری بود که موجب نابرابری و بیعدالتی در میان مردم میشد. این دو عامل باعث شدند تا مسئولان در طرح قبلی تجدیدنظر کنند و اصلاحاتی در طرح زوج یا فرد به وجود بیاورند.
معروف است که برای اشاره به طرح ترافیک از اصطلاح حلقه اول ترافیک یا طرح ترافیک اصلی استفاده میکنند. به همین شکل، طرح زوج یا فرد سابق (که حالا به طرح کنترل آلودگی هوا تغییر نام داده است) با نام حلقه دوم ترافیک شناخته میشود. این را صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی اضافه کردیم. شاید هم چند بار از آن در آینده استفاده کردیم. حالا بیایید با خیال راحت سراغ تشریح قانون طرح کنترل آلودگی هوا و طرح ترافیک در سال ۱۳۹۸ برویم.
طرح کنترل آلودگی هوا (زوج یا فرد قدیم) در چه محدودهای اجرا میشود؟
از نظر محدودهی جغرافیایی، تفاوتی بین طرح زوج یا فرد قدیم و طرح جدید کنترل آلودگی هوا وجود ندارد. این طرحها از نظر محدوده کاملا یکی هستند و اگر آن محدودهی قدیم را حفظ کردهاید، کماکان میتوانید به حافظهی خودتان اعتماد کنید. این محدوده از شمال به اتوبان همت و از جنوب به بزرگراه بعثت محدود میشود. در سمت شرق این طرح اتوبان امام علی و اتوبانهای چمران و نواب صفوی به صورت مشترک در غرب محدوده طرح کنترل آلودگی هوا قرار دارند.
برای مشاهده محدوده طرح کنترل آلودگی هوا و محدوده طرح ترافیک روی نقشه کلیک کنید.
یکی از مزایای طرح جدید این است که برای ورود به محدوده طرح کنترل آلودگی هوا نیازی نیست روز هفته را با پلاک خودرویتان هماهنگ کنید. این طرح مطلقا ربطی به روزهای هفته و زوج یا فرد بودن پلاک خودرو ندارد و میتوانید بدون داشتن دغدغههای اینچنینی وارد محدودهی طرح کنترل آلودگی هوا شوید. مشابه طرح زوج یا فرد، طرح کنترل آلودگی هوا هم ربطی به محدوده طرح ترافیک اصلی ندارد و ورود به محدوده طرح ترافیک اصلی جریمه خاص خود را دارد. پس نباید این دو محدوده را با هم اشتباه بگیرید.
آیا در طرح جدید برای هر تردد باید پول پرداخت کنیم؟
خیر، ماجرا به این شدت هم نیست و کمی لطیفتر با ما برخورد میکنند. در طرح زوج یا فرد سابق تقریبا میتوانستیم نیمی از ماه را با ماشین شخصی در محدودهی طرح تردد کنیم؛ یعنی در طول هر فصل که شامل ۳ ماه است، اجازه ورود 45 روزه به محدوده طرح را داشتیم. اما حالا در طرح کنترل آلودگی هوا شرایط تغییر کرده است. در این طرح، شهروندان تهرانی در طول هر فصل میتوانند ۲۰ روز به صورت رایگان وارد محدوده طرح کنترل آلودگی هوا شوند. دقت دارید که از آن ۴۵ روز رایگان در هر فصل به ۲۰ روز رایگان رسیدهایم؛ ولی دیگر محدود به روزهای زوج یا فرد هفته نیستیم و میتوانیم بدون محدودیت وارد آن شویم. دیدن نیمهی مثبت لیوان چیزی است که میتوان یاد گرفت. تعداد روز ورود رایگان به طرح کنترل آلودگی هوا برای پلاکهای غیر تهران ۱۵روز است.
اما عیبی که در این طرح وجود دارد، این است که اگر از تعداد روزهای مجازتان در هر فصل برای ورود به طرح کنترل آلودگی هوا استفاده نکنید، این امتیاز در پایان فصل از بین میرود. به قول معروف در صورت عدم استفاده سوخت میشوند و دیگر نمیتوان آنها را به فصل بعدی منتقل کرد. یعنی اگر تصورتان این بوده که مثل ترافیک اینترنت منزل، تعداد روزهای هر فصل را هم جمع کنید و به فصل بعد انتقال دهید، بدانید که در اشتباه هستید! خیلیها هستند که از شما زرنگتر باشند.
هزینه ورود به محدوده طرح کنترل آلودگی هوا چقدر است؟
طبق اعلام رسمی شهرداری تهران، عوارض تردد در محدوده طرح کنترل آلودگی هوا نصف عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک اصلی است. البته شهرداری یک کار خوب هم انجام داده و نوع محاسبه این هزینه را به صورت شفاف و با استفاده از یک ماشینحساب تحت وب در اختیار شهروندان قرار داده است. در صفحه محاسبه نرخ عوارض طرح در سال ۱۳۹۸ میتوانید به وضوح حساب کنید که هزینه ورود به طرح کنترل آلودگی هوا در سال ۱۳۹۸چقدر است. ۴ متغیر در این صفحه وجود دارند که بر اساس نوع معاینه فنی خودرو، محدوده سکونت شما، محدوده تردد و ساعت تردد شما، میزان عوارض را محاسبه میکنند. به عنوان مثال در صورتی که معاینه فنی عادی داشته باشید، منزلتان در محدوده طرح کنترل آلودگی هوا باشد، قصد داشته باشید منزل را به قصد محل کارتان که در محدوده طرح ترافیک است ترک کنید و تنها زمان سرکار رفتنتان در ساعت اوج ترافیک باشد، باید به ازای آن روز ۲۷۶۰۰ تومان عوارض پرداخت کنید. این مبلغ در صورت عدم پرداخت در بازهی یکماههی مجاز با احتساب جریمه به ۳۴۵۰۰ تومان خواهد رسید. این جریمه در صورتی لحاظ میشود که شما به پیامک مهلت یکماهه پرداختی که با ورود به طرح برایتان فرستاده شده بیتوجهی نشان دهید و آن را پشت گوش بیندازید.
حال اگر منزلتان خارج از محدوده طرح ترافیک و طرح کنترل آلودگی هوا باشد و بخواهید وارد محدوده طرح ترافیک شوید، چنانچه هم در رفت و هم در برگشت ساعت اوج ترافیک را انتخاب کنید باید به ازای هر روز ۴۱۴۰۰ تومان پول عوارض بدهید. این هزینه پس از گذشت مهلت یکماههی قانونی پرداخت به ۵۱۷۵۰ تومان افزایش پیدا خواهد کرد.
اگر هزینه ورود به طرح آلودگی هوا را پرداخت نکنیم، چه میشود؟
شهرداری محترم تهران بزرگ و پلیس راهنمایی و رانندگی بر سر این موضوع هم به توافق رسیدهاند. چنانچه سر وقت مقرر به وبسایت تهران من مراجعه کنید و شهروند خوبی باشید، میتوانید بدون جریمه و تنها با پرداخت عوارض در نظر گرفته شده از مهلکه جان به در ببرید. زمان در نظر گرفته شده برای پرداخت بدون جریمه عوارض یک ماه است و بعد از این زمان، برای شما جریمه در نظر گرفته خواهد شد. البته همانطور که پیشتر هم گفتیم، در هنگام ورود به طرح یک پیامک برایتان فرستاده میشود و شروع این مهلت یکماهه را به شما اطلاع میدهد. پس نمیتوانید بگویید که از فرصت یکماهه بیاطلاع بودهاید!
طرح ترافیکی جدید در چه روزها و ساعتهایی اجرا میشود؟
طرح کنترل آلودگی هوا در تمام روزهای هفته به غیر از جمعهها اجرا میشود؛ با این تفاوت که زمان اجرای آن از شنبه تا چهارشنبه ۶:۳۰ صبح تا ساعت ۱۹:۰۰ غروب است و پنجشنبهها در ساعت ۱۳:۰۰ به پایان میرسد. خوشبختانه امسال طرح ترافیک در روزهای پنجشنبه اجرا نمیشود؛ اما برای ورود به محدوده طرح ترافیک، ابتدا باید از محدوده کنترل آلودگی هوا عبور کنید. در نتیجه در صورتی که روز پنجشنبه در محدوده زمانی بین ۶:۳۰ تا ۱۳:۰۰ قصد ورود به طرح ترافیک را داشتید، باید از ۲۰ روز سهمیه رایگان فصلیتان استفاده کنید یا اینکه جریمهی مختصری را به جان بخرید!
مطابق روال همیشگی روزهایی که تعطیل رسمی هستند، نه طرح ترافیک اجرا میشود و نه خبری از این طرح جدید کنترل آلودگی هوا هست. پس در روزهای تعطیل رسمی و تقویمی میتوانید با خیال راحت و در کنار خانواده، در تمام ساعات روز از تمام خیابانهای شهر و البته به صورت رایگان استفاده کنید.
چه تخفیفهایی برای افراد ساکن در محدوده طرح در نظر گرفته شده است؟
برای افرادی که در محدوده طرح کنترل آلودگی هوا و طرح ترافیک زندگی میکنند، شرایط خاصی در نظر گرفته شده است. اگر محل زندگی شما در محدوده طرح کنترل آلودگی هوا قرار دارد، میتوانید تا ساعت ۸:۳۰ صبح از طرح خارج شوید و بعد از ساعت ۱۷:۰۰ هم میتوانید به منزلتان برگردید. اگر زمان رفتوآمدتان را اینطوری تنظیم کنید، رفت و آمد شما به محدوده طرح کنترل آلودگی هوا کاملا رایگان خواهد بود. حالا اگر در ساعتی بین ۸.۳۰ تا ۱۷:۰۰ از منزل خارج شوید یا به آن برگردید، عوارض ورود به محدوده با تخفیف ۵۰ درصدی برایتان محاسبه خواهد شد. برای تایید سکونت در محدوده طرح کنترل آلودگی هوا باید مدارک دال بر سکونت در منطقه طرح (شامل سند مالکیت یا اجارهنامه، قبض تسویه عوارض نوسازی) را در سایت تهران من آپلود کنید. سپس باید از تسویه بودن عوارض سالیانه خودرو و بدهی طرح ترافیک خودرو هم اطمینان داشته باشید و با در دست داشتن مدارک مربوطه به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه کنید.
این شرایط که گذراندن آنها چندان هم ساده نیست، باعث میشوند تا اسم و مشخصات شما وارد لیست افرادی شود که جزو ساکنان محدوده طرح کنترل آلودگی هوا هستند و میتوانند از شرایط خاص و تخفیف ۵۰ درصدی عوارض بهرهمند شوند. این نکته را هم در نظر داشته باشید که به ازای هر واحد مسکونی تنها یک خودرو میتواند از تخفیف ۵۰ درصدی سکونت در محدوده استفاده کند. در صورتی که در منزلتان بیشتر از یک خودرو دارید، هزینه عوارض خودروهای دیگر به صورت عادی محاسبه میشود. این تخفیف در قانون طرح ترافیک سال ۱۳۹۷ وجود نداشت و از سال ۹۸به قانون اضافه شده است.
بد نیست این نکته را هم بدانید: در صورتی که منزلتان درون محدوده طرح ترافیک قرار دارد، از تخفیف ۵۰ درصدی روی عوارض هر دو طرح برخوردار خواهید بود. تخفیف دیگری برای خودروهای هیبریدی وجود دارد که خیلی هم هیجانانگیز است. این خودروها شامل تخفیف ۹۰ درصدی عوارض میشوند و وسایلی که معاینه فنی برتر داشته باشند ۲۵ تخفیف میگیرند. تاکسیها و وانتبارها در حالت عادی شامل تخفیف ۵۰ درصدی هستند و در صورتی که بارنامه داشته باشند، درصد تخفیفشان به ۷۰ درصد میرسد.
اگر معاینه فنی نداشته باشید، نه تنها اجازه تردد در این محدوده را ندارید بلکه نمیتوانید در کل سطح شهر تردد کنید. برای خودروهای جدید تا ۴ سال نیازی به داشتن معاینه فنی وجود ندارد. اما مالک این خودرو و باقی خودروهای موجود میتوانند با گرفتن معاینه فنی برتر تا ۲۰ درصد در عوارض ورود به طرح کنترل آلودگی هوا تخفیف بگیرند.
برای شروع استفاده از طرح آلودگی هوا چه کار باید بکنیم؟
شهرداری تهران برای رفاه حال شهروندان و چیزهایی از این قبیل، وبسایتی را طراحی کرده است که با ثبت نام رایگان درون آن میتوانید از طرح جدید استفاده کنید. برای شروع باید وارد وبسایت تهران من شوید و ثبت نام کنید. پس از ثبت نام و دریافت پیامک فعالسازی، میتوانید وارد سامانهی شهرداری تهران شوید و اطلاعات مربوط به خودرویتان را وارد کنید. لازم به ذکر است که امکان اضافه کردن بیش از یک خودرو هم در این سایت وجود دارد و ظاهرا محدودیت اینچنینی در نظر گرفته نشده است.
خوشبختانه طبق اعلامیهای که توسط سایت تهران من منتشر شده است، ثبتنام در این سایت محدودیت زمانی ندارد. حالا اگر در تهران من ثبت نام نکنید چه میشود؟ هیچ اتفاق خاصی نمیافتد؛ فقط دیگر آن ۲۰ روز تردد فصلی رایگان در محدوده طرح دوم را دریافت نمیکنید و در تمام موارد جریمه میشوید. پس به نفعتان است که ثبت نام کنید.
در سایت شهرداری میتوانید میزان بدهی خودرویتان را مشاهده کنید یا اینکه حساب شهروندیتان را شارژ کنید. لازم است بدانید که شارژ کردن حساب شهروندی، هیچگونه مزیتی برای شما ایجاد نخواهد کرد و تنها کاری میکند تا بتوانید بدون دغدغه وارد محدوده طرح کنترل آلودگی هوا شوید. با استفاده از این شارژ میتوانید طرح ترافیک روزانه و هفتگی بخرید یا اینکه به شهرداری اجازه دهید به محض ورود شما به محدودهی طرح آلودگی هوا، هزینهی آن را از حسابتان کسر کند. مبلغی که شارژ میکنید، بدون محدودیت زمانی در حساب شهروندیتان باقی خواهد ماند و در زمان ورود به طرح با در نظر گرفتن عوارض آن ساعت، مبلغی از حساب کاربریتان کم خواهد شد. با این مبلغ شارژ کارهای دیگری هم میتوانید انجام دهید. به عنوان مثال میتوانید از آن برای پرداخت هزینه پارکومترهای هوشمند نصبشده در خیابانهای سطح شهر استفاده کنید.
مزیت وبسایت تهران من این است که به خوبی با سایر نهادهای زیرساختی کشور در ارتباط است و از دیتابیس آنها برای تسریع کار استفاده میکند. به عنوان مثال پس از وارد کردن کد ملیتان در هنگام ثبتنام خواهید دید که تمام اطلاعات شناسنامهایتان به نمایش درمیآید. در این زمینه شاهد همکاری نزدیک شهرداری و سازمان ثبت احوال هستیم. یا مثلا در یکی از مراحل لازم است تا کد پستی منزلتان را در سامانه ثبت کنید. با وارد کردن کد پستی، اطلاعات کامل منزل شما با آدرس دقیق محل سکونتتان به نمایش درخواهد آمد که به معنی یکپارچگی این سامانه با دیتابیس شرکت پست کشور است. همچنین با وارد کردن اطلاعات درج شده روی کارت خودرو (شامل VIN و شماره پلاک) میتوانید اطلاعات کاملی از وسیله نقلیه را مشاهده کنید. مشخص است که شهرداری برای راهاندازی این وبسایت، با تمام نهادهای دولتی رایزنی کرده و مشتری را از مراجعه به سایر نهادها بینیاز کرده است.
جمعبندی
سعی کردیم تمام بندها و تبصرههای مربوط به طرح ترافیک و طرح کنترل آلودگی هوا را برایتان تشریح کنیم. ولی اگر هنوز هم سوالی در ذهنتان باقی مانده است و نتوانستهاید جوابی برای آن پیدا کنید ۲ راه پیش پایتان قرار دارد. راه اول این است که با تلفن ۱۳۷تماس بگیرید و پس از گرفتن داخلی ۵، چندین دقیقه منتظر بمانید تا به اپراتور وصل شوید. حالا میتوانید از اپراتور سوالتان را بپرسید. اما راه حل دیگری هم وجود دارد: برای ما کامنت بگذارید و سوالتان را مطرح کنید تا به سرعت جوابتان را بدهیم. منتظر دیدن و شنیدن کامنتهای شما هستیم.